MAARSCHALKERWEERD & ZOON

Michaël Maarschalkerweerd Herdenkingsjaar 2015

Tentoonstelling

In het kader van het Michaël Maarschalkerweerd Herdenkingsjaar 2015 vindt van 27 juni tot en met 5 maart 2016 onder de naam 'Maarschalkerweerd geëxposeerd' een tentoonstelling plaats over het leven en werk van deze invloedrijke Utrechtse orgelmaker. Ze heeft tot doel bezoekers van alle leeftijden in woord, beeld en geluid inzicht te verschaffen in het oeuvre van Michaël Maarschalkerweerd (1838-1915), de invloeden daarop en de betekenis daarvan voor de orgelkunst, de kerkmuziek en het culturele erfgoed in Nederland.

Beleef de orgelbouw met al je zintuigen
op de tentoonstelling "Maarschalkerweerd geëxposeerd"

CULTUREEL EFGOED IN WOORD, BEELD & KLANK

Michaël Maarschalkerweerd combineerde in zijn orgelbouw op uitgekiende wijze heden met verleden, ambacht met technologie en binnenlandse met buitenlandse aspecten. Via z'n uitgebreide netwerk van opdrachtgevers, organisten, clerus, deskundigen en vakpers werkte hij zich rond 1900 op tot de nummer één orgelbouwer van Nederland. Hierdoor is hij in ons land van buitengewone grote betekenis geweest voor de orgelkunst en kennen we thans een zeer hoge cultuur historische waarde toe aan zijn orgels.

Heden en Verleden - in de orgelbouw van Maarschalkerweerd treffen we orgelkasten aan die Middeleeuws aandoen, maar ook classicistische ontwerpen, en orgelmeubels decoratieve elementen uit de renaissance; in het binnenwerk wordt invloeden van het Hollandse klassieke orgel, gecombineerd met de laatste orgelvindingen uit Duitsland, Frankrijk, België, Zwitserland en de Verenigde Staten.

Ambacht en Technologie - bij z'n vader Pieter Maarschalkerweerd, welke z'n scholing kreeg bij de orgelmakers Bätz, leerde Michaël de ambachtelijke orgelbouw. De daar geleerde degelijkheid blijkt uit het feit dat twee derde van z'n instrumenten thans nog in gebruik is! Daarnaast paste hij moderne vindingen als pneumatische en elektrische tractuur toe en volgde hij de moderne wetenschappelijke technologische ontwikkelingen op de voet.

Binnen- en Buitenland - op basis van het Nederlandse klassieke orgel ontwikkelde hij met elementen van buitenlandse orgelmakers als Cavaillé-Coll, Masure, Mutin, Devos, Töpfer, Weigle, Laukhuff en Giesecke een orgeltype dat velen in ons land tot voorbeeld diende: het Moderne Nederlandse Orgel.

De tentoonstelling zal genoemde aspecten van de orgelbouw van Michaël Maarschalkerweerd met woord, beeld en geluid belichten.

LEREN, LUISTEREN, BELEVEN

De bezoeker wordt een historische overzicht van de orgelbouwer Michaël Maarschalkerweerd gegeven door middel van fotoportretten van hemzelf, z'n werknemers en deskundigen, van z'n atelier en woonhuis en van representatieve orgels, alsmede door artikelen, bladmuziek en orgelbouwliteratuur uit zijn tijd. Een meer tastbare impressie van z'n orgelbouw wordt verkregen door vitrines met voorwerpen uit z'n orgelbouwatelier en met kleine orgelonderdelen, door authentiek pijpwerk, een speeltafel en delen van orgelkasten. Om de orgelmakerij van dichtbij te beleven wordt een werkplaats met originele materialen opgesteld. Dit geheel wordt gecomplementeerd door opengewerkte kleine demonstratiemodellen die de werking van een orgel zichtbaar maken. Speciaal voor de jeugd is er een cursus 'Wordt een echte orgelmaker met Michaël Maarschalkerweerd', om spelenderwijs de verschillende interessante stappen van de orgelbouw te leren. Kleurplaten en bouwplaten rond het thema pijporgel complementeren het aanbod voor de kleinsten. Naast het visuele en educatieve aspect mag de orgelklank niet ontbreken. Hiertoe stelden orgelmakers Elbertse, hoofdsponsor van het Herdenkingjaar, en de Rooms Katholieke parochie Rheden welwillend een bespeelbaar historisch orgel van Maarschalkerweerd & Zoon beschikbaar. Het betreft het éénklaviers instrument dat in 1908 aan de St. Michäelkerk te De Bilt werd geleverd en rond 1955 naar de St. Mauritiuskerk te Rheden verhuisde, waar het tot eind 2014 in gebruik was. Dit orgel zal op gezette tijden gedurende te tentoonstelling te horen zijn. Hiernaast kan de bezoeker zelf (met koptelefoon) achter de klavieren plaatsnemen van een speelconsole van Johannus Orgelbouw met digitaal gesamplede Maarschalkerweerdorgels. En tenslotte kan de bezoeker alle bekende cd's met opnames van Maarschalkerweerdorgels vanaf een server gestreamed via een speciale app op smartphone en tablet afspelen. De deelonderwerpen van de tentoonstelling rond Michaël Maarschalkerweerd zijn samenvattend: de persoon, de orgelmakerij, het orgeloeuvre, de orgelcultuur en de orgelmuziek; zie de bijlage voor meer details.

PLANNING, PARTNERS & PUBLIEK

In Utrecht loopt de tentoonstelling bewust parallel aan het 2015 seizoen 'Kerken Kijken Utrecht' (KKU), nl. van vrijdag 26 juni tot en met zondag 13 september (Open Monumentendag). Daarbij worden alle KKU wachten over de tentoonstelling geïnstrueerd. Hierna verhuist ze naar Museum Elburg, waar ze in samenwerking met het Nationaal Orgelmuseum in dezelfde plaats vanaf medio oktober tot en met 5 maart 2016 geopend zal zijn. De Nikolaïkerk en het daaraan gelieerde Centraal Museum worden actief bij de promotie en de opening van de tentoonstelling betrokken. Hetzelfde geldt voor het Nationaal Orgelmuseum en het Museum Elburg. De inhoud van de tentoonstelling wordt gerealiseerd door samenwerking met tenminste vier orgelbouwers (Elbertse, Adema, Flentrop, Steendam), de Universiteit van Utrecht en Stichting Utrechts Orgelarchief Maarten Albert Vente voor het Maarschalkerweerd-archief, de leverancier van de digitale speelconsole (Johannus), alsmede meerdere deskundigen en vrijwilligers, welke allen hun klanten- en kennissenkring zullen uitnodigen om de tentoonstelling te bezoeken. Voor de promotie van de tentoonstelling in de pers zijn we een samenwerking aangegaan met 'De Orgelvriend', één van de twee grote orgelbladen in Nederland, om regelmatig over het Maarschalkerweerd-archief te publiceren over thema's van de tentoonstelling. Verder wordt de tentoonstelling aangeprezen in de uitgebreide reeks aan promotieactiviteiten t.b.v. het 'Michaël Maarschalkerweerd Herdenkingsjaar 2015'. Dit betreft persevenementen en persberichten voor de nationale en lokale media zowel binnen als buiten de orgel- en koorwereld, het meermaals aanschrijven van alle 250 kerken met thans of voorheen een Maarschalkerweerdorgel en voorlichtingsbijeenkomsten voor deze kerken. Voor de jeugd willen we een kijkwijzer over de orgelbouw van Maarschalkerweerd aanbieden aan scholen en CKV's om voor muziekonderricht te gebruiken als voorbereiding op een bezoek aan de tentoonstelling.

Met de hierboven genoemde bespeelbare orgels en demonstratiemodellen, de cursus orgelmaker en de kleurplaten alsmede het op smartphone en tablet af kunnen spelen van Maarschalkerweerd-opnames wordt de bezoeker zo even in de gelegenheid gesteld even in de wereld van Michaël Maarschalkerweerd te stappen en even dé klank tussen hemel en aarde met oren, ogen, handen en voeten te ervaren.

Culturele ANBI status: giften aftrekbaar - De Belastingdienst merkt de Stichting Michaël Maarschalkerweerd Herdenkingsjaar 2015 als een Culturele Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI). Dit houdt in dat giften extra gunstig aftrekbaar zijn van het belastbaar inkomen van de gever. Voor meer informatie zie de ANBI pagina's op de website van de Belastingdienst. Wij hopen dat dit een extra reden is om onze activiteiten financiëel te steunen.

laatste wijziging: 2015okt02